Arrianus'un Karadeniz Seyahati: Arriani Periplus Ponti Euxini

Arrianus'un Karadeniz Seyahati: Arriani Periplus Ponti Euxini
ISBN-10
9759078007
ISBN-13
9789759078003
Category
Geography, Ancient
Pages
204
Language
Turkish
Published
2005-05-01
Publisher
Odin Yayıncılık
Author
Murat Arslan

Description

"Lucius Flavius Arrianus Ksenōphōn, İS. ca. 86 yılında Bithynia Eyaleti’nin başkenti Nikomēdeia’da (İzmit) doğmuştur. Lucius praenomen’i (ön adı) ve Flavius nomen’i (soy/kabile adı), onun ve ailesinin Roma vatandaşı statüsü taşıdığına işaret etmektedir. Bithynia’nın önde gelen aristokrat ailelerinden birine mensuptur. İS. I. yüzyılın sonlarında ya da İS. II. yüzyılın başlarında, Stoacı filozof Epiktētos’un yanında eğitim almak üzere, Kuzeybatı Hellas’taki Nikopolis kentinde bir süre kalmıştır. Bu dönem Arrianus üzerinde, büyük bir etki bırakmıştır. Lucanus (Alex. 2) bu durumu, καὶ Ἀρριανὸς γὰρ ὁ τοῦ Ἐπικτήτου μαθητὴς ἀνὴρ Ῥωμαῖος ἐν τοῖς πρώτοις καὶ παιδείᾳ παρ᾿ ὅλον τὸν βίον συγγενόμενος= Romalılar arasında önde gelen bir kişi olan, Epiktētos’un öğrencisi Arrianus, bütün hayatı boyunca öğrenerek yaşadı şeklinde ifade etmiştir. Arrianus, Epiktētos’u ziyaret eden geleceğin Roma İmparatoru Hadrianus’la büyük bir ihtimalle burada tanışmıştır. Arrianus’un Hadrianus’la olan ilişkisi, onun yakın dostu ve İS. 110 yılı consul suffectus’u Gaius Avidius Nigrinus vasıtasıyla olmuştur. Ardından C. Avidius Nigrinus’un, Hellas’ın Achaia Eyaleti legatus Augusti pro praetore= imparatorun praetor mertebesinden valiliği sırasında –İS. ca. 111-114 yılları arasında, onun consilium’luğunu= danışmanlığını yapmıştır. İS. 112 yılında Hadrianus’un Atina’da arkhon olduğu düşünülürse, Arrianus ile Hadrianus arasındaki dostluk daha da ilerlemiş olmalıdır. Arrianus’a ilişkin diğer bir belge, İspanya’nın Baetica Eyaleti’ndeki Cordoba kentinden gelmektedir. Burada Arrianus adlı bir proconsul= consul mertebesinden valinin, av tanrıçası Artemis’e yazdığı bir şiir ele geçmiştir. Ayrıca Ostia yapılarındaki tuğla mühürleri üzerindeki yazılardan yola çıkılarak, Arrianus’un kariyerine ilişkin ip uçlarına ulaşılmaya çalışılmaktadır. Mühürler üzerinde İS. 125-İS. 130 yılları arasına tarihlenmiş olan, İS. 127 ve İS. 128 yılı consul’lerinin isimleri belirlenmiştir. Yine de, İS. 129 ile İS. 130 yılları arasında bir boşluk vardır. R. Syme’a (1982, 199 vd. dn. 107) göre, Arrianus, Roma’da –büyük bir ihtimalle Severus’la beraber– İS. 129 yılı consul’ü seçilmiştir. Bir yıl Roma’da bu görevi yürüttükten sonra, İS. 131 yılında Cappadocia Eyaleti’ne vali atanmıştır. Bu göreve başlamadan önce de, Periplus Ponti Euxini adlı Karadeniz Seyahati’ni kaleme almıştır. Bu yazı, aynı zamanda Arrianus’un Hadrianus’a yazdığı bir mektup içeriği taşımaktadır. Zira Arrianus, sadece güvenilir bir yönetici değil; aynı zamanda imparator Hadrianus’un (İS. 117-İS. 138) yakın arkadaşıdır. Bu bakımdan, onun bu yazısında, tıpkı İS. 111-113 yılları Pontus et Bithynia valisi Plinius’un, İmparator Traianus’a (İS. 99-İS. 117) yazdığı mektuplarda olduğu gibi, dönemin ve imparatorun bölge üzerindeki politikası yansıtılmaktadır. Arrianus’un bu seyahatinin asıl amacı, Pontus sınırındaki Roma garnizonlarını denetlemektir. Yine de, Arrianus bu görevi bir gezi olarak algılamış gibi gözükmektedir. Böylece gördüğü ve denetimini yaptığı bölgeleri, Hadrianus’un konuya ilişkin entelektüel ilgisini ve kültür seviyesini göz önünde bulundurarak, bir gezi yazısı ya da dostça bir mektup gibi, sade bir üslupla kaleme almıştır. İS. 134 yılında, Kazakistan steplerinin yükselen gücü Alan kavmine karşı Satala’da (Sadak) konuşlanmış olan legio XV Apollinaris ile Melitēnē’de (Malatya) konuşlanmış legio XII Fulminata’nın başında sefere çıkmıştır. Yaptığı çarpışmalarla, düşmanı Anadolu için bir daha tehlike yaratamayacak derecede bertaraf etmiştir. Daha sonra, Alan’lara karşı düzenlediği sefer üzerine bir eser –Alanike Historia– yayımlamıştır. Yaklaşık yedi yıl süren Cappadocia valiliği görevini, İS. 137 yılının ardından tamamlayarak Atina’ya yerleşmiş ve kentin onursal vatandaşı olmuştur. İS. ca. 145/146 yılında ise, Atina’nın yönetiminde önemli bir görev (arkhon’luk) üstlenmiştir. Bu tarihten itibaren Arrianus hakkında herhangi bir veriye rastlanmamaktadır. İS. ca. 180 yılında öldüğü zannedilmektedir. Arrianus’un antikçağdaki asıl ünü, şüphesiz Makedonia Kralı Büyük İskender’in Pers Savaşları’nı ve hayatını konu alan Aleksandrou Anabasis= İskender’in Anabasis’i adlı eseridir. Arrianus ayrıca, Hindistan’ın tarihi coğrafyasını, tarihini ve otokton halkın gelenek göreneklerini anlattığı Indikē= Hindistan’a Dair; İskender’in diodokhoi= haleflerini anlattığı ta meta Aleksandron= İskender’den Sonra; Bithynia Tarihi üzerine Bithynika= Bithynia Hakkında etc. gibi eserler de kaleme almıştır. Arrianus’un, Periplus Ponti Euxini adlı eseri, doktora tezimi –Mithradatēs VI Eupator ve Roma– yayına hazırladığım sırada ilgimi çekti. Bu yüzden, Karadeniz Bölgesi’nin tarihi coğrafyasına ilişkin bu eseri Hellence aslından çevirip, konuya ilişkin gerekli yorumları yaparak Türkçe’ye kazandırmaya çalıştım. Amacım, bu eserin Hellence aslından ya da yabancı dillerdeki çevirilerinden yararlanma imkanı bulamayan Türk okuyucularına tanıtmaktır. Böylelikle, günümüzden yaklaşık iki bin sene önce yaşamış İzmitli hemşehrimizin gözünden, Karadeniz’in tarihine ve tarihi coğrafyasına ilişkin verileri aktararak, çevirinin bu alanda bilgi edinmek isteyenler kadar, ileride bu konuda çalışacak araştırmacılar ve öğrenciler için bir başlangıç olması hedeflenmiştir. Çeviri esas itibariyle, A. G. Rose and G. Wirth’in (1967, Flavii Arriani quae existant omnia. Leipzig “Teubner edisyonu”), A. Diller’in (1952, Periplus Ponti Euxini. The Tradition of the Minor Greek Geographers. Lancaster-Oxford), C. Müller’in (19902, Arriani Indica et Ponti Periplus. Geography Graeci Minores I. Paris) ile özellikle A. Liddle’ın (2003, Arrian, Periplus Ponti Euxini. London) eserleri göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Yer ve kişi adları Hellence ve Latince asıllarına uygun olarak verilmiştir. Metinde kullanılan standart, süreli yayınlara ilişkin kısaltmalar, metne ilişkin not ve Hellence’lerin transkripsiyon listesi, çalışmanın başında; metinde kullanılan antik kaynaklara ilişkin kısaltmalar listesi ve bibliyografya ise, çalışmanın sonunda verilmiştir. Süreli yayınlarda, L'année philologique (Revue des publications épigraphiques relatives a l'antiquité romaine. Paris)’in LXIV. cildinin (1996) 17-39. sayfalarındaki kısaltmalar kullanılmış; ancak orada bulunmayan bazı periyodikler için başka kaynaklardaki kısaltmalardan yararlanılmıştır. Alıntı ya da gönderme yoluyla doğrudan doğruya kullanılan antik yazarlar ve eserlerinin kısaltmalarında, Türkçe ortografyadaki farklılıkları da göz önünde tutularak, Lexikon der Antike (Hrsg. von J. Irmscher in Zusammenarbeit mit R. Johne. Berlin-Leipzig 1971, 1987, 9. Aufl. Taschenbuchasg J. Irmscher, Das Grosse Lexikon der Antike. München 1987, 1990) adlı eserin I. cildinin (1971) 20-41. sayfalarındaki ilgili kısaltmalar esas alınmıştır. Eserlerin değerlendirilmesinde kullanılan metin ve çeviriler ise, ayrıca gösterilmiştir. Bibliyografya kısmında, metinde geçen tüm monografya ve makaleler, yazar soyadı + yayın yılı biçiminde kısaltılmış olup, bir yazarın aynı yıl içinde çıkmış birden fazla eseri söz konusu olduğunda, eserlerin adları alfabetik sıraya konularak, bunlar (a), (b) etc. şeklinde ifade edilmiştir.

Get the book

Amazon.com
Amazon.com
Search the book
eBay.com
eBay.com
Search the book

Similar books